xoves, 23 de marzo de 2017

OFFICIA. Quid faciebant Romani?

In societate romana servi labores arduos et difficiles faciunt. Sed Romani varia officia habebant.

In agro romano, agricolae et pastores sunt. Agricolae terras laborant et pastores oves, vaccas et boves curant.

Viri urbium et agrorum multa alia officia habebant. Sed romanorum virorum magna pars milites erant.

Patrici romani  quaetores, aediles,praetores aut consules erant.

Feminae Romanae in domo sua manent et liberos curant, sed paucae alia officia habent. Sunt medici, ornatrices, paedagogae, obstetrices... Obstetrix feminas curat, cum (cando) suos liberos pariunt.

aedil,-is:edil, funcionario municipal.
ager,gri: (m) campo
agricola,ae(m) labrego
alius,a-um: outro
arduus,a,um. adx. duro
bos, bovis: boi
consul-is: consul. primeiro ministro.
curo,as,are,-avi: coidar
domus,-i ( f) casa
facio,is,ere,feci: facer
labor,-oris(m) traballo
liberi,-orum: fillos
maneo,es,ere-ui: permanacer
miles-itis. soldado
obstetrix,-icis: comadroa
officium,ii( n) oficio
ornatrix- icis: perruqueira
ovis,-is: ovella
pario, is, ere, peperi: parir
pars,-tis: (f) parte
pastor, -oris(m) pastor
patricius,i:  patricio, clase nobre de Roma.
praetor-oris: pretor, funcionario de xustiza.
quaestor,-oris: (m) cuestor, funcionario de facenda.
servus,i: escravo
societas,atis (f) sociedade
urbs, bis: (f) cidade
vacca,ae. vaca
vaius,a,um:diverso
vir, viri: home

martes, 21 de marzo de 2017

ARAS ESTELAS E MILIARIOS EN LUGO


EPIGRAFÍA
A epigrafía (Grego, επιγραφή - "escrito enriba") é o estudo das inscricións gravadas en pedra ou outros materiais permanentes como o metal, a ciencia de clasificalas no seu contexto cultural e data, explicándoas e vendo que conclusións se poden extraer delas.

A epigrafía romana:
Imos achegarnos á epigrafía a través de diversas inscricións de época romana atopadas en Galicia, por exemplo do Museo Provincial de Lugo, utilizaremos a súa colección para coñecer de cerca esta ciencia e disfrutar con ela.

ARAS E ESTELAS

Unha ara é un altar votivo, un monumento con inscrición dedicada ás divindades,( por iso irán os seus nomes en caso dativo( o que nos chamamos función de Obxecto Indirecto) como xesto de agradecemento por algo ou por fervor relixioso. Na parte superior teñen un ou tres buratos chamados "foculus" para as ofrendas.
Ara votiva aos lares vialis  (Museo Castro de Viladonga)
As inscricións votivas ou ARAS romanas están redactadas normalmente da seguinte maneira sobre a pedra:

- Nome da divindade en dativo( é dicir, o caso que indica para quen ou a quen se lle dedica) acompañado do S (acrum) "consagrado".

-Identificación do dedicante. (No exemplo do castro de Viladonga non aparece o dedicante)

- Motivo da dedicatoria ( Ex Voto, Ex Iussu, Pro Salutem...)"por unha petición", "por un mandato" ou "pola saúde"...

-Fórmula final consagratoria V.S.L.M.


Estela é un monumento funerario colocados verticalmente no lugar onde etaba unha tumba. Lembran ao defunto nunha inscrición commemorativa. Adoitan levar como encabezamento as letras D.M.S. ( Diis Manibus Sacrum : consagrado aos deuses Manes, ou deuses dos espíritos.

 Distinguiremos, en primeiro lugar, aras de estelas:Fíxate nestas dúas fotos das pezas que vimos en Lugo. A primeira é unha estela que está situada no Claustro do Museo Provincial de Lugo. sabemos que é unha estela funeraria porque a súa inscripción comeza por un: D(iis) M(anibus) " Aos Deuses Manes", é dicir, está dedicada aos deuses dos mortos. 
Miliarios Pedras cilíndricas que se fincaban á beira das vías romanas e que tiñan como función indicas as distancias en miles de pasos "millas".




Unha tessera hospitalis que era?



Unha tessera hospitalis era un pacto de hospitalidade entre un funcionario de Roma e unha tribo ou un pobo conquistado co que se establecía un trato de non agresión.
 Vexamos un dos exemplos de tesseras da Gallaecia que se conserva no Museo de Lugo, esta tessera hospitalis atopada no Courel:



Unha serie de pezas do Museo provincial de Lugo

Visita virtual

ESTELA DE CRECENTE:

APANA • AMBO
LLI • F(ilia) • CELTICA
SVPERTAM(ARICA)
[ ) ] • MIOBRI
AN(Norum) • XXV • H(ic) • S(ita) • E(st)
APANVS • FR(ater) • F(aciendum) • C(uravit) 

Apana, filla de Ambolo, de pobo dos Célticos Supertamáricos (por encima do río Tambre, da parentela (ou do castelo) de Miobri. Morta aos 25 anos. Aquí está enterrada. Apano, o seu irmán, mandou erixir este dedicatoria.

CORPUS HUMANUM

Humanum corpus membra quattuor habet: duo bracchia duoque crura. In bracchiis manus sunt, atque in manibus digiti decem; in cruribus sunt duo pedes. In manibus pedibusque sunt ungues. Duo pedes et duae manus in corpore humano sunt. In hominis corpore unum caput est atque in capite duo oculi et duae aures, unus nasus et unum os, In ore lingua et dentes sunt, capillus supra caput est et supra oculos frontem habemus, caput est supra collum et infra collum est pectus. In pectore cor est atque sanguis in cor per venas fluit. In pectore sunt quoque pulmones atque infra pulmones est venter, Homines flectunt bracchia cubitis et crura genibus, nam cubitus est in bracchio atque genu in crure est. Color sanguinis ruber est, dentes albi sunt; plerumque homines Romani oculis nigris brevique statura sunt atque nigrum capillum habent, Post frontem cerebrum est atque in cerebro sedem rationis cogitationisque habemus.



albus.-a,um:adx. branco
auris,is: (f)
bracchium, -ii (n)
brevis,-e: adx. pequena, breve
capillus-i:(m)
caput,-itis.(n)
cerebrum,-i (n)
collum,-i(n) colo, pescozo
cogitatio,-onis: (f) pensamento
color-oris:(m)
cor,cordis (n):
corpus-oris: (n)
crus, cruris(f) perna
cubitus,-i (m) cóbado
dens-entis(m)
digitus,-i: (m)
flecto, is,,ere, flexi: dobrar
frons,-ontis (f)
fluo,is,ere,-xi: fluir
genu,-us (n) xeonllo
homo,-inis(m)
humanus,a,um: adx.
infra: adv. prep. debaixo
lingua,-ae (f)
manus,-us (f)
membrum,i, (n)
nasus, -i: (m)
niger,-gra,-grum: adx. negro
oculus,-i (m)
os,oris: (n) boca
pectus-oris (n)
pes,pedis(m)
plerumque: adv xeralmente
pulmo,-onis:(m)
ratio,-onis(f): razón, xuízo
ruber,-bra,-brum: adx. vermello
sanguis,inis(m) 
sedes, is( f) asento,sede
statura,ae(f)
supra: adv. /prep. enrriba
unguis,-is: (m)
vena.ae (f) vea
venter, -tris:(m)

sábado, 18 de marzo de 2017

VER ET HIEMS

Pluto, inferorum deus, pulcherrimam Cereris filiam, frumenti deae, vidit et amavit.

Quare virginem in nemore flores legentem Pluto, ex terrae caverna proveniens, rapuit et in matrimonium duxit.

Excruciata dolore, mater non iam in agris laborat. Fames hominibus inminet.

Tum Iuppiter, deorum sapientissimus, concordiam efficit: Proserpina partem anni in terra cum matre, partem sub terra cum coiunge aget.

Dum in terra est, plurimos flores, magnam copiam frumenti videbimus; cum ad inferos excedit, Ceres, tristis fruges non gigniet.


ad: prep. de acusativo: cara a
ager, agri: (m) campo.
ago,is,ere, egi:facer, pasar o tempo, vivir.
amo, as,are,-avi: amar
annus,-i: m. ano
caverna,ae: f. caverna
Ceres, Cereris: f. Ceres
concordia,ae.(f)
coniux, -ugis: (m e f.) conxuxe
copia,ae: (f) abundancia.
cum (conxunción temporal) cando
dea,-ae. (f) deusa
deus-i (m) deus
dolor, -oris: (f) dor
duco,is,ere, duxi: conducir. (casar)
dum: conx. mentres
efficio,is,ere, -feci: facer
excedo,is,ere, excesi: descender
excruciatus,a,um: (adxec.-participio) desfeito
fames, -is (f) fame.
filia,ae.(f) filla
flos, floris: (m) flor
fruges, -um (só se declina en plural) cereais, colleitas.
frumentum, -i (n): trigo
gigno,is,ere, genui: xerar,enxendrar
hiems, hiemis:(m) inverno
homo.-inis(m) home.
inferi, -orum: m. infernos
immineo,es,ere: ameazar
Iuppiter, Iovis:(m) Xúpiter
lego,is,ere: ler / coller (legentem acus.sing  participio pte- adxec- tradúcese  "que collía")
mater,-tris (f) nai.
matrimonium.ii: (n) matrimonio
nemus, -oris (n) bosque
pars, partis:(f) parte
Proserpina,ae: (f)  Proserpina, filla de Ceres.
proveniens,-entis: saíndo (participio de pte. valor de adxect. tradúcese como xerundio)
Pluto, -onis: (m) Plutón
plurimi,ae, a: normalmente enunciado en plural moitos.
quare: adv. polo que
rapio,is ere, rapui: raptar
sapientissimus,a,um: o máis sabio
sub: prep de abla. baixo de
tristis, -e: adxec. triste.
tum:adv. entón
ver,veris (n) primavera.
video,es,ere, vidi: ver
virgo,-inis: moza

mércores, 15 de marzo de 2017

Que é iso dos Idus de marzo?

Os idus de marzo  é a data na que mataron a Xulio César, un 15 de marzo do 44 a.C. en Roma.


Vexamos dous pequenos fragmentos do drama Xulio César de Shakespeare na versión do director de cinema Mankievicz de 1953 moi próxima á versión teatral.




Estoutra versión televisiva máis actual:



Pero por que mataron a César? Esa é a investigación que imos iniciar nestes días para oq ue nos remontaremos ao momento no que os territorios de Galicia foron incorporados á Roma tras un proceso de conquista non ausente de batallas cruentas e situacións dignas de lembranza. A nosa recente visita a Lugo permítenos comezar esta investigación dun xeito doado. Galicia entrou na historia no momento en que comezou a conquista por parte de Roma.
Pasemos logo a saber máis da situación da prehistoria, da situación anterior á chegada dos romanos á que vai ser denominada GALLAECIA




martes, 7 de marzo de 2017

FEMINISMO EN ROMA

Sabías que os microcréditos foron inventados polas mulleres da Roma antiga?

Este detalle e moitos outros son de gran interese para seguir investigando como era a vida destas heroinas diarias que sen pasar a formar parte dos grandes nomes da historia universal formaban, iso si parte esencial da vida cotiá en Roma. Silenciadas, pero vivas, hai que sabelas buscar en pequenos detalles diarios que deixaron unha pegada, pequena seguramente, pero unha pegada que nos permite estudar e saber da súa existencia, rescatalas para o presente e sumar forzas para que a balanza da xustiza da igualdade vaia equilibrándose.

Unha lápida escrita para unha muller romana

Epitafio de Claudia, unha esposa exemplar  (CIL, 1.2 1211)

HOSPES QUOD DEICO PAVLLVM EST; ASTA AC  PELLEGE

HEIC EST SEPVLCRVM HAV PVLCRVM PVLCRAI FEMINAE

NOMEN PARENTES NOMINARVNT CLAVDIAM.

SVOM MAREITVM CORDE DEILEXIT SOVO:

GNATOS DUOS CREAVIT: HORVNC ALTERVM

IN TERRA LINQVIT, ALIVM SUB TERRA LOCAT.

SERMONE LEPIDO, TVM AVTEM INCESSV COMMODO,

DOMVM SERVAVIT, LANAM FECIT. DIXI. ABEI

  • Vocabulario:
  • abei: abi, imperativo de abeo afastarse
  • ac conx.: e
  • alium: outro (ac.)
  • alterum: un (ac.)
  • asto, -as, -are, -avi, -atum: pararse
  • creo, -as, -are, -avi, -atum: dar á luz
  • commodus, -a, -um adx.: agradable
  • cor, cordis n.: corazón
  • deico: dico
  • deilexit: dilexit, diligo, -is, -ere, dilexi, dilectum, amar
  • duos: dous (ac.)
  • gnatos: natos, natus, nati m.: fillo
  • hau: haud, non
  • heic: hic adv. aquí
  • horunc: horum (de estes)
  • hospes, hospitis: estranxeiro
  • incessus, incessi: o andar
  • lepidus, -a, -um: amable    
  • linquo, -is, -ere, liqui: deixar tras de si
  • loco, -as, -are, -avi, -atum: colocar
  • mareitum: maritum, maritus, mariti: esposo
  • nomen, nominis n.: nome
  • nominarunt: nominaverunt, nomino, -as, -are, -avi, -atum, chamar
  • parentes, parentum m.pl.: pais
  • paullum: pouco
  • pellege: perlege, perlego, -is, -ere, perlegi,
  • perlectum ler ata o final
  • pulcraipulchrae, pulchrus, -a, -um fermoso
  • quod: o que
  • sepulcrum, sepulcri: tumba
  • sermo, sermonis: conversación
  • souosuo, suus, -a, -um seu, 
  • suomsuum, suus, -a, -um seu
  • tum autem: e tamén
Grammatica
  • Sinala os demostrativos da inscripción.
  • Sinala os imperativos da inscripción.
  • Busca os pretéritos perfectos de indicativo.
Inscriptio loquitur 
  • Sinala as líiñas e o contido que reflicte a conversa ficticia que ten a lápida co camiñante que a le.
    Cal foi a actitude de Claudia cara o seu marido?
    Cantos fillos tivo e que lles sucedeu a estes?
    Que características conformarían a mujer ideal romana segundo a inscripción?      
    Parecenche as mesmas que hoxe usaríamos para definir á muller ideal?

domingo, 5 de marzo de 2017

TERTIA DECLINATIO

Imos presentar hoxe a terceira declinación, que é a máis complexa por ter múltiples nominativos. Por iso realizaremos unha especie de xogo para adiviñar cal é o nominativo dun grupo de palabras que pertencen a esta declinación.


Os temas ou raíces da terceira declinación poden ser masculinos, femininos ou neutros e divídense en dous grandes grupos:

Temas en consonante (imparisílabos)
Temas en i (parisílabos)




Observa que as diferenzas entre o grupo dos temas en consonante e o outro dos temas en -i son ben pequenas. Danse especialmente nos nominativos e vocativos,que presentan múltiples posibilidades, ademais dunha pequena dos xenitivos de plural: -um/ium.

Mais isto que parece tan complexo podemos simplificalo dun xeito moi doado grazas ao dicionario, sempre que teñamos o xenitivo singular dun tema calquera saberemos axiña cal é o seu nominativo aplicando o seguinte criterio:

-Levan desinencia -S no nominativo e vocativo de singular: Os temas en consonante oclusiva  (B,D,G, P,T, C) e en -M.
-Non levan desinencia-S no nominativo e vocativo de singular: Os temas en consonante -L,R,N,S e neutros 
- Os temas en -I fan normalmente o nominativo e xenitivo idénticos, aínda que poden presentar  pequenas variantes tipo: nubes, nubis/ imber, imbris.

En todo caso  tendo un xenitivo de singular sempre poderemos deducir o nominativo e vocativo dun tema da 3ª declinación tendo en conta algunha sinxela norma máis. Imos observar o que ocorre nas seguintes palabras:

TEMAS EN CONSONANTE CON -S                         OUTROS TEMAS EN CONSONANTE 
  xenitivos/  nominativos                                     xenitivos /  nominativos                                          
- pleb-is:      PLEB-S                                         consul-is      CONSUL
- princip-is: PRINCEP-S                                   mulier-is      MULIER
- ped-is:      PE-S                                               honor-is       HONOS
- milit-is:    MILE-S                                          ciner-is         CINIS
- leg-is:       LE-X (GS)                                      tempor-is      TEMPUS (n)
- duc-is:      DU-X (CS)                                      legion-is        LEGIO
- hiem-is:    HIEM-S                                         homin-is       HOMO
                                                                         flumin-is       FLUMEN(n)

OS TEMAS MIXTOS: Hai un pequeno grupo de palabras que eran antigos temas en -i, pero que a perderon polo que aparentan ser imparisílabos aínda que o seu xenitivo plural é -ium, adoitan ter varias consonantes no nominativo tipo arx, arcis/ urbs, urbis/ mons, montis/ pars, partis.



xoves, 2 de marzo de 2017

PLAN LECTOR: EPIDICUS de Plauto.

Imos traballar o Plan Lector a través da obra de Plauto titulada EPÍDICUS. Trátase dunha obra de teatro do século III/ II a. C. Trátase dun latín arcaico aínda pouco rodado en textos literarios, ademais que as comedias usan máis ben un latín coloquial e familiar.

TRABALLO PERSOAL E INTRANSFERIBLE: A lectura deste libro debe realizarse no prazo dunha semana e na seguinte iremos preparando as actividades da guía de lectura que se terán que entregar por escrito ao profesor. Non perdamos o tempo, imos ir entrando en  materia e o próximo día 13 é a representación!!!

Pueri, adulescentes, iuvenes, senes...

M.T. Varrón informa que en Roma puer é un varón saído da infancia ata os quince anos, Adulescens de quince a trinta e iuvenis de trinta a corenta e cinco. A partir de aí xa un home sería senex ou nos casos de lonxevidade senior.
Fíxate na seguinte lápida e procura traducila:




POSITUS EST HIC LEBURNA MAGISTER MIMARIORUM, QUI VIXIT ANNOS PLUS MINUS CENTUM. ALIQUOTIES MORTUUS SUM, SED SIC NUMQUAM! OPTO VOS AD SUPEROS BENE VALERE. (CIL III, 3980)

Xa falamos anteriormente da toga praetexta e a bulla como símbolos externos de pueritia. Cando vesten a toga virilis aos dezaseis anos integrábase no exércitoe era considerado adulencens. Os mozos sempre estaban supeditados á patria potestas, a autoridade paterna ata que seu pai morría, entón convertíase en pater familias, o que incluía dereito de vida e morte ius vitae necisque. 


Puellae, virgines, uxores, matronae...

 No caso das mulleres sería o seguinte: Puella era unha nena, virgo a moza en idade de concibir, uxor sería a casada e matrona aquela que xa tivera descendencia co seu marido.


Rex Albanorum...

Magister historiam Romuli discipulis narravit:

" Rex Albanorum duos filios, Numitorem et Amulium habuit. Numitori regnum legavit, sed Amulius per dolum regnum obtinuit et filiam fratris Vestalem fecit.

Virgo, tamen, geminos edidit Romulum et Remum, dei Martis filios. Amulius, improbus, virginem in vincula coniecit et teneros parvulos abiecit in Tiberim qui forte tunc in campos proximos diffluebat. Sed pueros aqua, se recipiens ex agris, in sicco reliquit.
Lupa- tradunt- ad vagitum puerorum accurrit eosque ( et eos) materna diligentia lingua lambit et alit.

Decem et octo (duodeviginti) annis post, Romulus, avium volatu rex designatus, urbem exiguam condidit prope Tiberim fluvium quam ex nomine suo Romam vocavit."