EXERCITIA I

LEGETE RECTE:

bellum, puellae, populusque, aurum dicit, amicitia, laetitia, pulcher, servus, fugiunt, philosophus, gymnasium, chorum, cena, occidit, quorum, charta, Germania, atque, facilis,civis, gero,  Cicero, Caesar, quis, quid, ubi, quibus, cur, quomodo, quando.






CURA PAREM: ( numerus cum littera)
I- Britannia Europae insula est                         A- A terra é redonda.
II- Historia magistra vitae est.                          B- Britania é unha illa de Europa.
III-Caecilia in Hispania est.                             C- O cabalo do señor é grande.
IV-Terra rotunda est.                                        D- A historia é a mestra da vida.
V- Equus domini est magnus.                          E- Cecilia está en Hispania.

COMPLETE!:
 Hispania ______non est /   Pueri  non ______ sunt    (bonae, altus, insula, magni, bonus)
Marcus ________ vir est. /  Discipuli ______ amici sunt.  (boni, magni, laetus, laeta, equus)

 Ego puella laeta____ / Tu meus amicus ___/ Puer parvus non____ (es, sum, est, sumus)
 Ego et tu laeti _____/Tu et amica tua laeti ____/Claudia et Antonius amici ___ (estis, sunt, sumus)


MUTATE  VERBA SINGULARIA/ PLURALIA
sum____/  puella______/puer_____/provincia__________/ amicus__________/  oppidum________

ET PLURALIA/SINGULARIA:
estis_____/ insulae_______/ boni_______/ fluvii________/ templa________ sumus_____ sunt____


VERBA CONTRARIA:
magnus________/   inimicus__________/ bona________/  Ave!_______!

 QUID VERBUM INTRUSUM EST?
a. puella, bona, parva, alta, laeta
b. ego, nos, vos, est, tu.ille, illa.
c. Gallaicus, romanus, graecus, pater, altus.
d. estis, es, sum, ego, sumus.
e. villae, pueri, puellae, pulchra, insulae.

UBI ERROR EST? CORRIGITE ERRORES!
Pueri amicus est.
Puellae altus sum
Iulia non foedus est, sed puella pulchra est.
Claudia et Antonius parvae sunt.
Nos Marcus et Claudius gallaicus sunt.
Fluvii  Nilus parvi non est, sed magnae sunt.

TRADUCITE:
 Claudia e Xulia son boas amigas, pero Marcos e Antonio son inimigos.


VOCABULA:
Substantiva nomina:                               Adiectiva nomina:
                                                                M    F   N
amica/ amicus                                        altus,-a, -um
fluvius                                                    bonus, -a, -um
Gallaecia                                                foedus, -a,-um
Hispania                                                 gallaicus, -a, -um
insula                                                      greacus,-a,-um
oppidum                                                 inimicus,-a,-um
pater                                                        laetus,-a-um
provincia                                                magnus,-a,-um
puella                                                     meus, -a, - um
puer                                                        parvus,-a,-um
templum                                                pulcher,-ra, -rum
villa                                                       romanus,-a, -um
vir                                                          tuus, -a,-um

Verba invariabilia:                                 Pronomina:
Sed (conx.):                                         Ego
et/-que (conx.)                                     Ille,-a
Non (adv.)                                           nos
Ubi (adv.)                                             tu
quoque (adv.)                                       vos

ITALIA ANTIQUA

NOMIMA ANTIQUA ITALIAE

Moito antes de que Roma existira o territorio de Italia era coñecido polos antigos navegantes e colonizadores gregos. estes viaxeiros do Mediterráneo oriental chamaban á peninsula Hesperia, que significa "terra do poñente ou do Oeste".  Segundo a mitoloxía era tamén a "terra de Saturno" Saturia. O deus Saturno, ao que os gregos chamaban Cronos, tras ser derrotado por Zeus (Xúpiter), instalouse no Latium, a rexión central de Italia. Aínda que tamén por un relato relacionado con Ulises, o heroe da Odisea, Italia podía ser denominada Ausonia, topónimo derivado do viaxeiro Ausón, un posible fillo de Odiseo coa ninfa Calipso. Por último, hai algún autor grego que a chamaba pola súa parte meridional Enotria, "terra do viño".

 O nome de Italia  procede dun  personaxe tamén derivado da famosa obra de Homero xa citada. Un tal Italo viría sendo neto de Ulises, pois Italo era fillo de Telégono que  a maga Circe dera á luz, tras unha das máis coñecidas aventuras do rei de Ítaca. Italo foi o primeiro rei dos enotrios e dos sículos.

Hai quen di que Italia significa "terra de xatos" relacionado coa palabra latina  vitulus "xato, cuxo" que é como se coñecía inicialmente á parte sur da península e logo a todo o seu territorio.

LINGUAE ITALIAE ANTIQUAE

Tras da entrada das tribos indoeuropeas na península de Italia que se instalan na zona central ( latinos, oscos, umbros...) atopamos tamén máis ao norte certas linguas doutra tribo indoeuropea, a celta (gálico, véneto...) ademais dun pobo cunha lingua de orixe descoñecida: os etruscos, e ao sur instaladas diversas colonias gregas.logo Italia era nun principio unha terra chea de linguas ata que dende o Lacio e dende a súa nova capital: Roma se foi impoñendo o seu idioma lentamente sobre o resto do territorio e, pouco máis tarde, sobre todo un imperio, o imperio romano como xa sabedes. Chegou así o Latín dende Britania e Fisterra ata Syria e Exipto onde conviviu de xeitos ben diversos con outras moitas linguas, onde foi falado e escrito en gran parte daquel imperio ata moito despois da caída do propio imperio. Hoxe hai unha gran parte de linguas europeas que derivan do latín, son as denominadas románicas ou latinas.

Linguas na Italia Antiqua


QUAESTIONES:


1- Elabora un mapa de Europa onde sitúes as distintas linguas románicas que se falan actualmente.
2- Contrasta o seguinte mapa do Imperium romanum co das linguas latinas vivas hoxe en Europa.

VERBA VOLANT...

Esta sección denominada VERBA VOLANT irémola elaborando e ampliando ao longo do curso servirá para asentar o léxico que imos manexar na aula latina. É moi importante que vaiamos enriquecendo día a día as nosas verba aut vocabula latina.  

 VOCABULA AULAE LATINAE (I):
Ave! aut Salve!(sing.) / Avete! aut Salvete!(plur.): Ola! 
Vale!(sing.)/ Valete!(plur.): Adeus!
Quaeso: por favor.
Gratias tibi ago: douche as grazas.
Nihil est: de nada.
Bene: de acordo, ben.
Ita/ certe: si
Non: non

Quid nomen est tibi?: Como te chamas?
Mihi nomen est... O meu nome é...

Quomodo vales/valetis?: Como estás/ estades?
ego sum/ nos sumus optime/bene aut pessime/male: Estou/ estamos ben ou mal.

Ubi habitas? Onde vives?
Ego in villa Marini habito: Eu vivo en Marín.
Ubi tu studes? Onde estudas?
Ego in ... studeo: Estudo en...
Meus magister/ mea magistra est...: O meu mestre/ a miña mestra é...
Ego discipulus/-a sum: Son alumno/-a.
Nos discipuli/-ae sumus: Somos alumnos/-as.


Continuemos cun grupo de imaxes numeradas ás que deberás asociar ti a verba correspondente da listaxe que hai máis abaixo: .

VIA __ GALLAECIA__ FAMILIA__ PUELLA__ EQUI__FORUM__ MULIER/ MATER__

VIR__ TABELLA__ MAGISTER__ PONS__ PUER__ TEMPLUM__ CASTRUM__ VILLA__ DOMUS__ LUSITANIA__  PHAROS/TURRIS__

Quid NOMEN numeris est?
Unus,-a,-um, duo, tres, quattuor, quinque, sex, septem, octo, novem, decem, undecim, duodecim, tredecim, quatuordecim, quinquedecim, sedecim, septemdecim, duodeviginti.

Primus,-a,-um, secundus, tertius, quartus, quintus, sextus, septimus, octavus, nonus, decimus, undecimus, duodecimus, tertius decimus, quartus decimus, quintus decimus, sextus decimus, septimus decimus, duodevicesimus.

QUAESTIONES:
 Qui numerus VIA est?  Via  numerus septimus decimus est.

QUAE MATER LINGUAE LATINAE EST?

O INDOEUROPEO,  NAI ou PAI  DA LINGUA LATINA

  Os estudosos lograron deducir cal é a orixe da meirande parte das linguas que se falan hoxe en Europa e dun importante número de linguas de Oriente ata chegar mesmo a India.

 Dende a India a Fisterra encontramos basicamente unha mesmas palabras para denominar o lobo, a raposa, o oso, o cervo e o porco (polo tanto o mundo da caza); unhas mesmas palabras para denominar o boi, a ovella, a cabra, o leite, se a caso os ovos (é dicir, a gandeiría); unhas mesmas palabras para denominar o queixo, a lá, o mel, o sal, o carro, o xugo e a fariña (é dicir, a agricultura); igual acontece co ouro, a prata, o cobre (metarlurxia), co cabalo e co can (animais domésticos), co arco e coa machada (armas), co salmón e co barco, pero non co mar (navegación fluvial). pero, en cambio, non hai parecido ningún entrea as respectivas maneiras de nomear o mar, o león, o tigre e o camelo:

Como explicar tantas coincidencias?

 

Todos estes pobos que habitan tan amplo territorio teñen linguas que proceden dun único pobo prehistórico: o indoeuropeo.

No mundo hai, se simplificamos e atendemos a súa orixe por continentes, cinco grandes grupos de linguas unha destas grandes familias é a Indoeuropea.

 A familia INDOEUROPEA está formada polas linguas euroasiáticas derivadas daquel idioma que non deixou escritos, porque se falou na prehistoria, pero que sabemos existiu polas semellanzas entre linguas como o latín e o grego, ou o celta e o xermánico á hora de nomear todos os nomes citados máis arriba. 

 INDOEUROPEUS, PATER FAMILIAS!

Debes saber:

1- En que lugar habitaron os primeiros indoeuropeos? 

2- Cales son as linguas fillas do Indoeuropeo, as principais familias de linguas, xa históricas e que derivan do Indoeuropeo? 

3- Como se soubo que había parentesco lingüístico entre todo este numeroso grupo de linguas existentes de Fisterra ata a India?

  AUDETE SAPERE

LITTERAE ET NUMERI

Imos coñecer a orixe do alfabeto latino que deriva do grego a través do etrusco e explicar logo como se len as distintas letras e algunhas regras importantes de pronunciación do latín clásico.

Leamos un pequeno texto en latín:

VIVAMVS, MEA LESBIA, ATQVE AMEMVS

RUMORESQVE SENVM SEVERIORVM

OMNES VNIVS AESTIMEMVS ASSIS.
SOLES OCCIDERE ET REDIRE POSSVNT

NOBIS, CVM SEMEL OCCIDIT BREVIS LVX,
NOX EST PERPETUA UNA DORMIENDA.
DA MI BASIA MILLE, DEINDE CENTVM,

DEINDE MILLE ALTERA, DEIN SECVNDA CENTVM,

DEINDE VSQVE ALTERA MILLE, DEINDE CENTVM.

DEIN, CVM MILIA MULTA FECERIMVS,

CONTVRBABIMVS ILLA, NE SCIAMVS

AUT NEQVIS MALVS INVIDERE POSSIT

CVM TANTVM SCIAT ESSE BASIORUM.

Podes comprobar como soa este texto aquí  

NUMERI

 Os dedos da man, como moitos de nós fixemos de pequenos, serviron aos romanos para estilizalos e dar lugar aos famosos números I, II, III e tamén IIII que normalmente escribían así e non tanto IV. 

A man aberta (catro dedos unidos e o pulgar separado) disque dá lugar ao cinco: V.  

Os números restantes proceden de letras do alfabeto grego que os romanos non usaban. O número 10= X procede da letra grega "khi" son que non había en latín.  

A letra grega Ψ"psi" foise volvendo angulosa e perdeu o trazo esquerdo ata aparecer como L= 50. 

O Θ"theta" grego foise abrindo e perdendo o guión central ata seren C = 100. 

O D = 500 deriva da metade da letra Φ"phi" que se foi abrindo ata chegar a seren un M = 1000.

EVOLUCIÓN DO ALFABETO LATINO  

Finalmente, imos ver como evolucionou o alfabeto latino ata os nosos días:

IMPERIUM ET LINGUA

Amisimus Romam, amisimus regnum atque dominatum; tametsi non nostra sed temporum culpa; verum tamen per hunc splendidiorem (litterarum) dominatum in magna adhuc  orbis parte regnamus. Nostra est Italia, nostra Galia, nostra Hispania, Germania, Pannonia, Dalmatia, Illyricum, multaeque aliae nationes. Ibi namque Romanum imperium est ubicumque Romana lingua dominatur.

Lorenzo Valla (1407-1457) Elegentiarum libri VI

Perdemos  Roma, perdemos o poder e máis o imperio, pero non por culpa nosa, senón das circunstancias; aínda así reinamos na maior parte do mundo grazas a este máis ilustre imperio (das letras). Nosa é Italia, nosa a Galia, nosas a Hispania, a Xermania, a Pannonia, Dalmacia, o Ilírico e moitos outros pobos. Porque o imperio romano está alí onde domine a lingua de Roma. 

QUAESTIONES:

Estne Italia in Africa?
Ubi Roma est?
Nilus fluvius est. Rhenus _________ est.
Rhenus et Danuvius _________  in Germania sunt.
Tiberis__________ in Italia est.
Roma quoque __ ________ est.

Estne Nilus fluvius parvus?
Nilus et Rhenus fluvii parvi non sunt, sed _______ _______ sunt.
Danubius _______ fluvius ________ est.
Britannia insula parva non est, sed insula ______ est.
Sicilia et Sardina non ________ ________ sed _________ _________ sunt.

Suntne multae insulae in Graecia?
Num oppidum in oceano?
Brundisium quid est?
Tusculum oppidum _________ non est, sed oppidum ________ est.
Suntne Brundisium et Tusculum in Hispania?
In Italia et In Graecia _______ oppida sunt.
In Arabia non multi, sed ________ fluvii sunt et _________ oppida.
Creta quid est?
Num Sparta insula est?
In imperio romano multae provinciae sunt. Estne imperium Romanum parvum?

ATTENDITE:
        sing.      plur.
         est   /    sunt
 F:   insula  / insulae (illa/ illas)
 M: fluvius/  fluvii (río/ ríos)
 N:  oppidum/ oppida (cidade/cidades)

IULIA ROMAE

ANNO a. C. XLVII. 

TOTA GALLAECIA EST DIVISA IN PARTES DIVERSAS, A ROMANIS OCCUPATA EST… TOTANE?  MINIME! 

Avete amici et amicae! Ego sum Iulia.

 Ego in Gallaecia nata sum. Gallaecia in Hispania est, Hispania paeninsula est, sed tota paeninsula romana non est. 

Ego puella gallaeca et quoque puella romana sum, nam patrem et matrem romanos habeo, sed mea mater morta est....

Hodie Romam veni. Familia romana patrem, matrem, filios filiasque habet, sed ego familiam consuetam* non habeo.



Cur Romam veni**?

Ego Romae cum familia romana vivere volo***. Magnum secretum habeo et cum secreto de mea matre Romam iter fecit. Secretum meae vitae sapere volo. 

Ego novam vitam domi meae avunculae Serviliae inveniam****. Multos amicos et amicas novas Romae inveniam. Tertia Liviaque meae amicae romanae erunt. Paulus et Quintus Romae habitant et mei amici erunt.   Valete!

NOTAE:
* consuetam: habitual

** Cur Romam veni?: Por que cheguei a Roma ?
                                                               CC Lugar

***Romae...vivere volo: quero vivir en Roma

                                              LOCATIVO(CC)

**** domi meae avunculae Serviliae inveniam:  
           na casa      da miña tía Servilia      atoparei
        locativo (CC)        xenitivo (CN)                    futuro